فصل نهم

مقدمه:

در ادامه سری مقالات راهنمای خرید قطعات کامپیوتر ، در این مقاله قصد داریم راهنمای خرید پاور کامپیوتر را به شما ارائه نماییم. پاور یا منبع تغذیه (Power Supply)، وظیفه تامین برق قطعات درون کیس را بر عهده دارد و برای حفظ سلامت قطعاتی چون مادربورد، CPU، هارد دیسک و ... لازم است در خرید آن توجه زیادی شود. در ادامه با مقاله راهنمای خرید پاور، با وبلاگ آسارایان همراه باشید.

عملکرد پاور در کامپیوتر

این قطعه در کامپیوترها وظیفه تأمین برق سیستم را بر عهده دارد و یکی از مهمترین قطعات رایانه به شمار می آید که می تواند توان مصرفی مورد نیاز برای سایر اجزای رایانه را تأمین کند. سایر قطعات رایانه ها بدون پاور عملا توانایی انجام هیچ کاری را ندارند. این قطعه برق شهری یا AC را دریافت می کند و آن را به برق DC تبدیل می نماید و به سایر اجزای رایانه منتقل می کند. قطعاتی مانند مادربورد، کارت گرافیک، پردازنده (CPU)، فن های خنک کننده، حافظه های ذخیره سازی و رم و سایر اجزای دیگری که در کنار یکدیگر قرار می گیرند تا یک رایانه را تشکیل دهند، هر کدام برای عملکرد درست نیازمند ولتاژ و جریان مشخصی هستند. در همین راستان باید در انتخاب پاور دقت داشت و پاوری را انتخاب نمود تا بتواند برق مصرفی تمامی این اجزا را تأمین نموده و بازدهی مناسبی نیز داشته باشد.

 

توان پاور

یکی از مهمترین نکاتی که باید در خرید پاور مورد توجه قرار گیرد، توان پاور است. میزان توانی که توسط پاور تولید می شود از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. توان خروجی پاورها به دو صورت بر روی آن ها درج می شود، یکی توان اسمی و دیگری میزان توان حداکثر (ماکزیمم) است. توان واقعی پاور، میزان برقی است که پاور بدون تحمل فشار و در حالت عادی آن را تأمین می کند.

در تمامی پاورها، میان توان واقعی و توان حداکثر چیزی در حدود 150 وات اختلاف وجود دارد. برای مثال پاوری که دارای توان 580 وات است، توان حداکثر آن 730 وات خواهد بود. در همین راستا در هنگام خرید پاور باید توان واقعی پاور را در نظر گرفت.

در برخی موارد ممکن است میزان توان واقعی یک پاور بر روی آن درج نشده باشد که در این حالت لازم است تا به میزان توان خروجی هر شاخه توجه شود. برای درک توان واقعی پاور با توجه به میزان توان خروجی هر شاخه، باید توجه کرد که پاور مورد نظر روی خروجی 12 و یا 5 ولت چند آمپر را می تواند پشتیبانی کند. این مقدار نشان دهنده توان واقعی هر ولتاژ خروجی خواهد بود. در هنگام تهیه پاور این نکته را مورد توجه قرار دهید که حداکثر توان واقعی پاور چیزی در حدود 20% بیشتر از توان مصرفی سیستم شما باشد. این مسئله موجب می شود تا کارایی سیستم شما افزایش یافته و در شرایط سخت کاری سیستم و پاور ماندگار باشند. اما اگر میزان توان مصرفی سیستم شما از توان واقعی پاور بیشتر باشد، در مواقعی که سیستم برای پردازش های سنگین به برق بیشتری نیاز داشته باشد تحت فشار قرار می گیرد و همین امر موجب می گردد تا با افت ولتاژ در قطعات مواجه شویم. در صورت افت ولتاژ، سیستم با ولتاژهای نامناسبی تغذیه می شود که همین امر می تواند مشکلاتی را برای سخت افزار سیستم به وجود آورد و شما را متحمل هزینه های زیادی برای تعمیر یا تعویض آن ها می کند.

میزان توان مصرفی قطعات شما چقدر است؟

برای به دست آوردن توان مصرفی یک به یک قطعات رایانه باید به دفترچه راهنمای آن قطعه مراجعه کنید یا از روی جعبه آن میزان توان مصرفی را مشاهده نمایید و در نهایت اعداد مورد نظر را با یکدیگر جمع کنید و سپس مقدار به دست آمده را در یک ضریب مورد اطمینان ضرب نمائید. مقدار عددی که در نهایت حاصل می شود را می توان به عنوان توان مصرفی قطعات مورد استفاده در نظر گرفت. البته برای انجام این کار راه ساده تری نیز وجود دارد. برخی از وب سایت ها با انتخاب قطعات، میزان توان مصرفی سیستم انتخاب شده را برای شما محاسبه کرده و ارائه می دهند. این وب سایت ها جدا از در نظر گرفتن ضریب اطمینان، عوامل دیگری مانند افزایش توان مصرف در طول زمان را نیز در نظر می گیرند. در همین راستا توان نهایی پیشنهادی بیشتر از توان مجموع محاسبه خواهد شد.

برای انجام این محاسبات برنامه هایی طراحی شده اند و سال های زیادی است که در این راستا کاربران ایرانی را یاری می کنند. برنامه «شرکت گرین (Green)» یکی از بهترین برنامه ها در این زمینه به شمار می آید که کاربران مبتدی و حرفه ای می توانند در این راستا مورد استفاده قرار دهند. این برنامه به زبان فارسی طراحی شده است و تمام پارامترهای سیستم مورد نظر و نوع پلتفرم را از کاربران دریافت می کند و در نهایت بهترین توان مصرفی و مناسب ترین پاور را اعلام می نماید.

لینک صفحه محاسبه توان گرین (https://green.ir/calculator)

 برای کاربرانی که اورکلاکر هستند، می توانند برنامه محاسبه آنلاین OuterVision را مورد استفاده قرار دهند که بسیار حرفه ای و کارآمد است. این برنامه از دو گزینه پایه و حرفه ای بهره می برد و کاربران با وارد کردن توان پایه، حرارتی، فرکانس ها و ... می توانند بهترین توان مصرفی مورد نیاز را از آن استخراج کنند.

لینک صفحه محاسبه توان OuterVision (https://outervision.com/power-supply-calculator)

انتخاب پاور مناسب

منبع تغذیه های موجود در بازار ممکن است با مقدار توان مصرفی محاسبه شده شما مطابقت نداشته باشند. در همین راستا لازم است تا منبع تغذیه ای که به توان خروجی محاسبه شده نزدیک تر است را تهیه نمائید. وب سایت ها عموما توان نهایی را مقداری بالاتر تعیین می کنند. به همین جهت لازم است از تهیه پاورهایی که توان پایین تری دارند اجتناب کنید و پاوری با میزان بالاتر را خریداری نمائید. یکی دیگر از نکاتی که باید توجه کنید، این است که اگر توان محاسباتی به دست آمده چیزی در حدود 430 وات بود، خرید یک منبع تغذیه با توان خروجی 580 واتی، کار بسیار اشتباهی است. این اقدام موجب می گردد تا کاربر هزینه ای سنگین را متحمل شود و همچنین یک منبع تغذیه با توان بالاتر، که در حالت آماده به کار سیستم به طور معمول توان مصرفی تمامی قطعات حدود 25% از توان اسمی آن ها است، چندان بهینه نیست و همین امر موجب می گردد تا مصرف برق بیشتر از حد معمول باشد. برخی از پاورها از توان پایین تری برخوردار هستند، برای کاربرانی که راندمان و هزینه برایشان چندان اهمیتی ندارد، مناسب هستند.

کانکتورهای پاور

تمامی قطعات رایانه برای انجام وظایف خود به برق نیاز دارند. برخی از قطعات برق را به صورت مستقیم از منبع تغذیه دریافت می کنند و برخی دیگر به واسطه سایر قطعات این برق را دریافت می نمایند. قطعاتی که برق را به صورت مستقیم از منبع تغذیه دریافت می کنند، ممکن است به واسطه یک کابل به منبع تغذیه متصل شده باشند. در برخی موارد ممکن است این کابل که در انتهای آن سوکتی تعبیه شده است تا به پاور متصل شود، برای کاربر مشکل ساز گردد. برخی از این سوکت ها جدید هستند و امکان اتصال آن ها به پاورهای قدیمی وجود ندارد و یا ممکن است پاور مد نظر کاربر، تعداد کمتری از یک سوکت خاص که مورد نیاز کاربر است را پشتیبانی کند، که در هنگام تهیه باید این موارد را مد نظر قرار داد. سوکت هایی که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند و باید توجه بیشتری به آن ها کرد، سوکت های مادربورد و کارت گرافیک هستند. کانکتورهای برق مادربورد را به صورت 4+20 پین و یا 24 پین معرفی می کنند. این اعداد نشان دهنده این است که کانکتور مورد استفاده می تواند از نوع 20 پین و یا 24 پین باشد. این 4 پین به صورت اضافه و برای استفاده در شرایط لزوم به 20 پین اضافه می شوند تا کاربر بتواند از یک کانکتور با 24 پین نیز استفاده کند. توجه به این نکته نیز ضروری است که، اغلب مادربوردهای جدید از کانکتور برق 24 پین پشتیبانی می کنند.

کانکتورهایی که در کارت های گرافیک مورد استفاده قرار می گیرند، کمی متنوع تر هستند. برخی از کارت های گرافیکی که از قیمت پایین تری برخوردارند، فاقد کانکتور برق اضافه هستند و برق مورد نیازشان را از اسلات PCI Express دریافت می کنند. اما اغلب کارت های گرافیک قدرتمند به یک یا دو کانکتور برق مستقیم مجهز هستند. کانکتورهای برقی که در کارت های گرافیک مورد استفاده قرار می کند عموماً دارای 6 یا 8 پین هستند. کانکتور 6 پین به راحتی از روی ظاهر قابل تشخیص است و ظاهری زمخت دارد. کانکتور 8 پین نیز مشابه کانکتور 6 پین است با این تفاوت که از 2پین بیشتر برخوردار است. اغلب تولید کنندگان در جهت پشتیبانی از هر دو کانکتور، کانکتوری با چینش 2+6 تولید می کنند. نحوه نام گذاری این نوع کانکتورها نیز همانند کانکتورهای 4+20 در مادربوردها است. این کانکتورها از مجموع یک کانکتور 6 پین به همراه یک کانکتور 2 پین ساخته می شوند و هر دو کانکتور 6 پین و 8 پین را در خود ارائه می دهد. در این حالت کاربران در صوت نیاز می توانند کانکتور 2 پین را مورد استفاده قرار دهند. در همین راستا در هنگام تهیه پاور باید این نکته را مورد توجه قرار دهید که آیا پاور مورد نظر این تعداد خروجی را داراست یا خیر. همچنین لازم است کانکتورهای Molex و SATA را نیز مورد بررسی قرار دهید. از این کانکتورها می توان برای اتصال هارددیسک، SSD، درایو نوری و ... در صورت نیاز استفاده نمود. همچنین کانکتور SATA از Molex جدیدتر است و توجه به آن ضروری است.

راندمان (بازده) پاور

یکی دیگر از نکاتی که توجه به آن در هنگام خرید پاور اهمیت دارد، راندمان یا بازدهی (Efficiency) پاور است. برخلاف تولیدکنندگان ناشناخته، تولیدکنندگان نام آشنا میزان راندمان پاورهایشان را اعلام می کنند. این عدد نشان می هد که مقدار وات اعلام شده توسط تولید کننده، هنگامی که در اختیار پاور قرار می گیرد، چند درصد از آن در دسترس خواهد بود. به عبارت دیگر پاور تهیه شده چه مقدار برق دریافتی به صورت AC را به برق مستقیم DC تبدیل می کند. این عدد به طور معمول تحت بار (فشار کاری) حدود 50% محاسبه و اعلام می گردد. پاورها (همانند هر مدار الکتریکی دیگر) مقداری از برق دریافتی را به صورت گرما و حرارت هدر می دهند که این موضوع روشن می کند که پاور چه مقدار از توان را تلف می سازد. استفاده قطعات با کیفیت می تواند میزان توان تلف شده را به حداقل مقدار خود برساند. پاورهایی که از قیمت بیشتری برخوردار هستند معمولاً از نظر بازدهی عملکرد بهتری دارند. پاورهایی که بیشترین بازدهی را دارند با استانداردی تحت عنوان Plus80 معرفی می شوند. این استاندارد بیانگر آن است که بازدهی پاور مورد نظر از 80% بیشتر است و به هیچ عنوان کمتر از 80% نخواهد شد. به همین جهت اگر پاوری در تست های Plus80 موفق عمل کند، می تواند استاندارد Plus80 را دریافت نموده و لوگوی پایه Plus80 را به دست آورد.

همچنین این استاندارد نیز خود از رده بندی تفکیک شده ای برخوردار است، به گونه ای که پاورهای دارای بازدهی بیشتر را مشخص می کند. پس از نسخه های پایه، نسخه های Bronze، Silver و Gold نیز وجود دارند. به تازگی نیز برای برخی از پاور ها نسخه های Platinum و Titanium نیز معرفی شده اند که به دلیل استانداردهای سخت گیرانه تری که دارند، کمتر پاوری می تواند موفق به کسب آن ها شود. تخصیص این استانداردها از فرآینده پیچیده ای برخوردار است. این فرآیند به عملکرد پاور تحت بارهای متفاوت بستگی دارد. به بیان ساده می توان بازده پاور تحت فشار کاری 50% را ملاک قرار داد و گفت تنها ستون قرمز نمودار پایین را به عنوان مبنایی برای درک این استاندارد در نظر گرفت. پاورها معمولاً هنگامی که تحت بار بسیار زیادی و یا بسیار کم قرار می گیرند، عملکرد غیر منتظره ای را از خود به نمایش می گذارند. همین امر موجب گردیده است تا رفتار پاورها در چنین شرایطی یکی از ملاک های استاندارد Plus80 نباشد. پاورهایی که از استاندارد Plus80 Titanium برخوردار هستند، تحت بار خیلی کم از خود بازدهی مشخصی ارائه می دهند. برای کاربرانی که از رایانه در جهت رفع نیازهای روزمره استفاده می کنند، استاندارد پایه Plus80 نیز کفایت می کند. اما برای کاربران حرفه ای و گیمرها بهتر تا از استاندارهای Silver، Gold و یا حتی استانداردهای بالاتر استفاده کنند.

تک ریل یا چند ریل بودن پاور، چه معنایی دارد؟

یکی دیگر از مواردی که در هنگام تهیه پاور باید مورد توجه کاربران قرار گیرد، تک ریل و یا چند ریل بودن منبع تغذیه است. "ریل" به مسیر جریان برق درون بورد مدار چاپی گفته می شود. منبع تغذیه تک ریل، تمام جریان را از یک مسیر واحد عبور می دهد، اما منبع تغذیه چند ریل جریان های متفاوت که دارای اختلاف پتانسیل نیز هستند را برای مادربورد، پردازنده، کارت گرافیک و ... از چند مسیر عبور می دهد و همین امر سبب می شود کاربر ساده تر بتواند پاور را برای قطعات خود شخصی سازی کند.

طی سال های اخیر که شرکت هایی مانند AMD و NVIDIA به شدت در رقابت در جهت تولید کارت های گرافیک سریع تر و قدرتمندتر بودند، منبع های تغذیه چندریل به دلیل کافی نبودن جریان ریل کارت گرافیک در استفاده های سنگین، مجبور به خاموش کردن سیستم به صورت ناگهانی می شدند. همین امر سبب گردید تا منبع های تغذیه تک ریل محبوب تر شوند. البته نسخه های تک ریل نیز مشکلاتی از جمله ذوب شدن مدار را دارا بودند که این مشکلات امروزه برطرف شده اند.

ماژولار بودن پاور به چه معناست؟

برخی از منبع های تغذیه ای که در بازار وجود دارند، با نام های ماژولار و یا نیمه ماژولار شناخته می شوند و از قیمت بالاتری نیز برخوردار هستند. به پاورهایی که امکان جداسازی سیم ها از آن ها وجود دارد، ماژولار گفته می شود. بنابراین در پاورهایی که ماژولار هستند، امکان جداسازی تمامی سیم ها وجود دارد و در منابع تغذیه غیرماژولار، تمامی سیم ها به منبع متصل هستند و امکان جداسازی آن ها وجود ندارد. در منابع تغذیه ای که نیمه ماژولار هستند، فقط سیم هایی به صورت دائمی به منبع متصل هستند که سیستم بدون آن ها نمی تواند فعالیت کند. ممکن است سوال شود که آیا جداسازی سیم ها چه فایده ای می تواند داشته باشد؟ فایده اولی که می توان به آن اشاره کرد این است که در منابع تغذیه غیر ماژولار، سیم های اضافه و بدون استفاده زیادی در کیس وجود خواهند داشت که همین امر می تواند ظاهر و زیبایی کیس را کاهش دهد و این مورد برای گیمرها از اهمیت بالایی برخوردار است. برخی کاربران نیز می خواهند تمامی سیم ها را با سیم های کاستوم عوض کنند تا با سایر قطعات سیستم هماهنگی بیشتری داشته باشند. مورد دومی که به آن اشاره می شود، عبور و جابه جایی هوا است که در کیس های کوچک از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر تعداد سیم ها زیاد باشد هوای به صورت مناسب گردش نخواهد کرد و همین امر سبب افت کارایی و عمر قطعات رایانه خواهد شد. در مجموع ماژولار بودن یا نبودن منبع تغذیه چندان بر کارایی سایر قطعات تأثیری نمی گذارد و برای کاربرانی که نیازی به جدا کردن سیم ها ندارند، احتمالاً خرید یک منبع تغذیه غیرماژولار مناسب تر باشد.

فن پاور

تمامی پاورهایی که تا به امروز تولید شده اند و در بازار یافت می شوند، بازدهی 100% ندارند. این بدین معناست که پاورها در مدت زمان تأمین برق مورد نیاز سیستم مقداری از برق دریافتی را به گرما تبدیل می کنند به همین دلیل اغلب پاورها از یک یا چند فن برای خنک کنندگی بهره می برند. به همین جهت ممکن است نویز و یا سروصدای پاور مقدار آزاردهنده باشد. برخی از پاورها دارای فن های بزرگی هستند. در اینگونه پاورها از فن هایی استفاده می شود که سرعت دور پایین تری داشته باشند و همین امر موجب شود تا سروصدای کمتری تولید کنند (سرعت دور با واحد RPM یا دور در دقیقه مشخص می شود) همچنین برخی از تولید کنندگان از روش های دیگری نیز برای کاهش صدای پاورها استفاده می کنند. یکی از این روش ها استفاده از فن هایی است که به صورت اتوماتیک سرعت آن ها با درجه حرارت پاور تنظیم می شود. در مواقعی که پاور گرم تر می شود، سرعت فن افزایش می یابد و به هنگام کاهش دمای پاور، سرعت فن نیز کاهش پیدا می کند. در مواقعی که پاور کاملاً خنک است، فن بطور کامل متوقف می شود.

قابلیت های حفاظتی پاورها

یکی از ویژگی های حفاظتی پاورها ، مقاومت در برابر افزایش ولتاژ بیش از حد مجاز است. هنگامی که ولتاژ از محدوده مجاز خارج شود و بیش از حد افزایش یابد، پاور به صورت خودکار برق را قطع کرده و خاموش می شود. این ویژگی یکی از مهمترین قابلیت های امنیتی پاورها به شمار می رود، زیرا در صورتی که ولتاژ خروجی بالا باشد، می تواند به قطعاتی که مستقیماً به پاور متصل هستند آسیب برساند. یکی دیگر از ویژگی های امنیتی پاورها، محافظت در برابر جریان است. اگر جریان بیش از حد نیاز افزایش یابد پاور همانند افزایش ولتاژ عمل می کند. در ویژگی محافظتی مدارهایی وجود دارند که از منبع تغذیه و رایانه کاربر محافظت می کنند و هنگامی که جریان غیرمجاز شناسایی شود، منبع تغذیه را فوراً خاموش می کنند.

جمع بندی

در مجموع به هنگام تهیه پاور، باید پاوری را انتخاب کنید که توان آن از توان مصرفی مورد محاسبه چیزی در حدود 40 تا 60 وات بیشتر باشد. این نکته از جهت وجود ضریب خطا در محاسبات، افزایش آنی توان، کاهش بازدهی پاور به مرور زمان و عدم بازدهی 100% پاورها از اهمیت بالایی برخوردار است. از جهتی دیگر، نیازی به تهیه پاور با توان بسیار بالاتر از حد نیاز نیست. اما برای افرادی که سیستم را اورکلاک می کنند و یا گیمر هستند و توان بالایی از سیستم مصرف می کنند، به پاوری نیاز دارند تا میانگین توان آن بیشتر از مقدار اولیه سیستم باشد. 

فروشگاه آسارایان، طیف وسیعی از پاورهای باکیفیت را از برندهای معتبر برای شما فراهم کرده است که می توانید با مراجعه به بخش خرید منبع تغذیه، از این محصولات بازدید کرده و پاور مورد نیاز خود را خریداری کنید.

همانطور که در مقاله گفته شده است، پاور بخشی از کامپیوتر می‌باشد که از اهمیت بالایی برخوردار است به همین منظور ما تمام تلاش خود را کردیم تا تمامی نکات و جزئیات مهم را به اطلاع شما عزیزان برسانیم، همچنین خوشحال خواهیم شد اگر نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.