مادربورد / Motherboard 

مادربورد به عنوان برد منطقی (لاجیک بورد)، برد سیستم، مینبورد، برد مدار اصلی شناخته می شود. مادربرد یک ورق پلاستیکی غیر رسانا است که دارای مدارها و نگهدارنده های لازم مانند سوکت ها و اسلات ها است که اتصال قطعات را فراهم می آورد. مادربورد وظیفه هماهنگ کردن عملکرد همه قطعات کامپیوتر را به عهده دارد.

لایه های باریک و نازک آلومنیومی یا مسی چاپ شده بر روی ورق پلاستیکی بورد مانند یک مدار عمل می کند که قطعات مختلف را به هم متصل می کند. MotherBoard یک شاسی است که در آن همه قطعات در محل تعیین شده نصب شده اند و همه آنها انرژی دریافت می کنند و به خوبی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند.

اجزای مادربورد

یک مادربورد معمولی شامل رابط ها و اجزای زیر است:

•         سوکت پردازنده
•         اسلات حافظه
•         کانکتور SATA ذخیره سازی
•         کانکتور پاور
•         چیپست
•         تراشه IO
•         کانکتور فن پشت
•         کانکتور فن شاسی
•         کانکتورهای IO
•         پورت های USB
•         کانکتور صدا
•         کانکتور IDE
•         هدر باتری CMOS
•         اسلات های اتصال قطعات جانبی PCI
•         حافظه غیر فرار (ROM) برای ذخیره برنامه بوت
•         ژنراتور ساعت برای همگام سازی با اجزاء
•         اسلات کارت توسعه

مادربورد از همه نظر جامع است و شامل مفاهیمی برای اتصال هر نوع قطعه برای برآورده کردن الزامات برنامه است. مادربورد برای برآورده کردن تمام الزامات خودکفا است و یک برد واحد برای مدیریت همه عملکردها است (بر خلاف backplane که امکان اتصال چند برد برای نگهداری قطعات بیشتر را فراهم می آورد). واژه Mother در Motherboard به شخصیت آن نسبت داده می شود چون برای مدیریت تمام قطعات متصل مانند یک مادر که فرزندان خود را مدیریت می کند رفتار می کند.

ماوس و صفحه کلید به پورت های USB روی مادربورد متصل می شوند. مادربرد سیستم های اپل حداقل امکانات را برای اتصال به دستگاه های جانبی دارد. بسیاری از بردها دارای قابلیت توسعه برای اتصال به دستگاه های اضافی هستند. هیت سینک و نقاط فن در مادربورد برای انتقال گرمای اضافی موجود است.

انواع مادربورد

مادربوردها در سیستم های دسکتاپ، لپ تاپ ها، تبلت ها و گوشی های هوشمند وجود دارند و اجزاء و عملکردهای مشابهی را در بر می گیرند. اما اندازه قطعات و نحوه قرارگیری آنها روی برد به دلیل فضای در دسترس، متفاوت است. در سیستم های دسکتاپ، اکثر قطعات داخل سوکت های ارائه شده روی برد نصب می شوند و به راحتی می توان هر یک را جداگانه تعویض کرد؛ در حالی که در لپ تاپ / گوشی هوشمند، برخی از قطعات روی برد لحیم می شوند، بنابراین تعویض یا ارتقاء آنها مشکل است.

گرچه مادربردهای مختلف دارای قابلیت ها؛ محدودیت ها، ویژگی ها؛ اندازه / شکل فیزیکی (فرم فاکتور) متفاوتی هستند، اما بیشتر بر اساس فرم فاکتوری که دارند شناسایی یا دسته بندی می شوند. هر سازنده با توجه به طراحی سیستم ها؛ فرم فاکتورهای خود را ارائه داده است.

در ادامه انواع مادربرد رایج را به شما معرفی خواهیم کرد:

1.      مادربورد AT / AT Motherboard

ابعاد فیزیکی این مادربرد صدها میلیمتر است و بنابراین برای دسته کامپیوترهای مینی دسکتاپ مناسب نیستند. اندازه فیزیکی بزرگتر هم مانع نصب درایورهای جدید می شود. در این مادربردها از سوکت و پلاگین های 6 پین به عنوان اتصالات منبع تغذیه استفاده می شود. این اتصالات برق به راحتی قابل تشخیص نیستند و از این رو کاربران در اتصال و استفاده از آن با مشکل روبرو می شوند. این نوع مادربورد در دهه 1980 رواج داشت.

2.      مادربورد ATX / ATX Motherboard

ATX نشان دهنده فناوری پیشرفته است؛ اینتل آن را در دهه 1990 توسعه داد و نسخه بهبود یافته ای نسبت به نسخه قبلی مادربورد AT است. اندازه آن در مقایسه با AT کوچکتر است و قابلیت تعویض اجزای متصل را فراهم می آورد. پیشرفت قابل توجهی از نظر اتصالات وجود دارد.

3.      مادربورد MicroATX / microATX Motherboard

MicroATX که گاهی اوقات μATX ، uATX  یا mATX نامیده می شود استانداردی برای مادربوردهایی است که در دسامبر 1997 معرفی شد. حداکثر اندازه این مادربرد 9.6x9.6 اینچ (244x244 میلیمتر) است. با این حال، نمونه هایی از مادربردها وجود دارند که تحت نام MicroATX عرضه می شوند و دارای اندازه کوچکتر 244x205 میلیمتر (8.1x9.6 اینچ)  هستند.

4.      مادربورد LPX / LPX Motherboard

این برد نسبت به نسخه های قبلی دو بهبود داشته است. اولین مورد این است که پورت های ورودی و خروجی در پشت قرار گرفته اند و دومی معرفی کارت ریزر (Riser) برای تسهیل اسلات های بیشتر و اتصالات ساده تر است. برخی از این ویژگی ها در مادربرد AT نصب شده اند. ضعف اصلی این برد عدم وجود اسلات های پورت گرافیکی (AGP) است که منجر به اتصال مستقیم به PCI شد. مشکلات مربوط به این مادربورد در بردهای NLX بررسی شده است.

5.      مادربورد BTX / BTX Motherboard

BTX مخفف Balanced Technology Extended است که برای مدیریت نیازهای فناوری های جدید از نظر نیاز به برق بیشتر و در نتیجه تولید گرمای بیشتر طراحی شده است. اینتل توسعه بیشتر بردهای BTX را در اواسط دهه 2000 متوقف کرد تا بر پردازنده های کم مصرف متمرکز شود.

6.      مادربورد Pico BTX / Pico BTX motherboard

اندازه این بوردها کوچکتر است و از این رو Pico نامیده می شوند. دو اسلات توسعه با وجود به اشتراک گذاشتن نیمه بالای BTX پشتیبانی می شوند. کارت های نیمه مرتفع یا رایزر ویژگی های منحصر به فرد این محصولات هستند و از خواسته های برنامه های دیجیتال پشتیبانی می کنند.

7.      مادربورد Mini ITX / Mini ITX motherboard

این مادربورد نسبت به نسخه های قبلی یک نسخه مینیاتوری محسوب می شود. در اوایل دهه 2000 طراحی و ابعاد آن 17x17 سانتیمتر بود. عمدتا در سیستم های کوچک (SFF) به دلیل مصرف برق کمتر و قابلیت خنک کننده سریعتر استفاده می شود. این مادربرد به دلیل سر و صدای پایین فن که باعث بهبود کیفیت سیستم سینما می شود، بیشترین ترجیح را در حوزه سینمای خانگی دارد.

سوکت ها و چیپست هایی که باید بشناسید

در ادامه مهمترین سوکت ها و چیپست هایی که امروزه استفاده می شوند آورده شده است: